«ՄԱԿ ԿՓՇԿ ներքո Հայաստանի չորրորդ ազգային հաղորդագրության և երկամյա առաջընթացի  երկրորդ զեկույցի պատրաստում» ՄԱԶԾ-ԳԷՖ ծրագրի շրջանակներում մշակվել է «Հայաստանի Հանրապետության 2018թ. Էներգետիկ հաշվեկշիռ» նոր հաշվետվությունը։ Հաշվետվությունը պաշտոնապես հրապարակվել է ՀՀ Վիճակագրական կոմիտեի 2020 թ․ փետրվարի 5-ին հրապարակված Սոցիալ-տնտեսական վիճակի մասին զեկույցում։

Էներգետիկ հաշվեկշիռը մշակվել է՝ համագործակցելով ՋԳ արտանետումների գույքագրմանը մասնակցող փորձագետների խմբի հետ: 

Էներգետիկ հաշվեկշռում ներկայացվում է էներգետիկ անվտանգության, էներգիայի մատակարարման բազմազանեցման, ջերմոցային գազերի (ՋԳ) արտանետումների միտումների գնահատումը, ինչպես նաև՝ Կլիմայի փոփոխության մասին ՄԱԿ-ի շրջանակային կոնվենցիայի (ՄԱԿ ԿՓՇԿ) թիրախներին հասնելու առաջընթացի գնահատումը:

Մասնավորապես, էներգետիկ հաշվեկշռի կազմումն անհրաժեշտ է․

• երկրի էներգետիկ անկախության մակարդակի, այդ թվում՝ էներգետիկ հաշվեկշռում վերականգնվող աղբյուրներում արտադրված էներգիայի մասնաբաժնի գնահատման համար,
• վառելիքի և էներգիայի արտադրության և սպառման կառուցվածքի ուսումնասիրության համար,
• վառելիքի և էներգիայի պաշարների պահանջարկի ուսումնասիրության համար,
• վառելիքաէներգետիկ հաշվեկշռի կառուցվածքի վերլուծության համար՝ վերջինիս շարունակական կատարելա­գործման նպատակով,
• երկրի վառելիքաէներգետիկ համալիրի գարգացման նպատակով կապիտալ ներդրումների ծավալների որոշման համար,
• վառելիքաէներգետիկ պաշարների արտահանման և ներմուծման ծավալների որոշման համար,
• էներգախնայողության ներուժի գնահատման համար,

Հաշվեկշռի կազմման համար մեթոդաբանական հիմք են հանդիսացել Միջազգային էներգետիկ գործակալության (IEA), Եվրոստատի և Տնտեսական համա­գործակցության և զարգացման կազմակերպության (OECD) կողմից հրապարակված ուղեցույցը, ինչպես նաև Տնտեսական զարգացման և հետազոտությունների կենտրոնի (EDRC) կողմից մշակված «Հայաստանի էներգետիկ հաշվեկշռի մշակման բացատրագիրը»: Հաշվետվության կազմման համար պաշտոնական հիմք են ծառայել ՀՀ Վիճակագրական կոմիտեի (ՎԿ), Հանրային ծառայությունները կարգավորող հանձնաժողովի, Տարածքային կառավարման և ենթակառուցվածքների նախարարության (ՏԿԵՆ), Հայաստանի Վերականգնվող էներգետիկայի և էներգախնայողության հիմնադրամի տվյալները, ինպես նաև վերլուծվել են Հայաստանի 2010, 2011, 2012, 2014, 2015, 2016 և 2017 թթ․ Էներգետիկ հաշվեկշիռները։ Էներգետիկ հաշվեկշռի նախնական տարբերակը քննարվել է ՀՀ ՎԿ-ի և ՏԿԵՆ-ի մասնագետների հետ։

Էներգետիկ հաշվեկշռում ներկայացվում է ընդհանուր տեղեկություն, պատկեր և տվյալներ հիմնական էներգակիրների՝ էլեկտրական էներգիայի, բնական գազի, ջերմային էներգիայի, նավթամթերքի, ածխի, փայտի և այլ բիովառելիքի,  ինչպես նաև՝ վերականգնվող էներգակիրների՝ հիդրոէներգիայի, հողմային էներգիայի, արևային էներգիայի և երկրաջերմային էներգիայի վերաբերյալ։

Հաշվետվության համաձայն՝ Հայաստանի տնտեսությունում էլեկտրաէներգետիկան առավել զարգացած ոլորտներից մեկն է: Գործում են էլեկտրական էներգիայի արտադրության ինչպես ավանդական, անպես էլ՝ այլընտրանքային աղբյուրներ, որոնց խթանմանը նպաստեցին  վերջերս տեղի ունեցած օրենսդրական փոփոխությունները։ Վերականգնվող էներգիայի պաշարներից Հայաստանում առավել զարգացած է հիդրոէներգետիկան: Հայաստանն ունի նաև արևային էներգիայի զգալի ներուժ՝ ներկայացված  ջրատաքացուցիչներով և էլեկտրական էներգիա արտադրող ՖՎ կայաններով։

Հաշվետվության մեջ ներկայացված եզրակացություններից մի քանի հիմնականը ներկայացվում են ստորև.

• Հայաստանը շարունակում է մնալ էներգապաշարների ներմուծման ծավալ­ներից մեծ կախվածություն ունեցող երկիր: Ներմուծվող էներգա­պաշարները 2018թ. կազմել է առաջնային էներգիայի համախառն մատակարարման 73.4 տոկոսը, իսկ ներքին արտադրությունը՝ 26.6 տոկոսը:
• Առաջնային էներգապաշարների ներքին արտադրության հիմնական աղբյուրները շարունակում են մնալ միջուկային և հիդրոէներգիան, որոնց  մասնաբաժինը 2018թ. կազմել է համապատասխանաբար 67.7 տոկոս և 22.4 տոկոս։ Վառելափայտի մասնաբաժինը 2018թ. կազմել է 18.2 տոկոս, իսկ այլ կենսազանգվածինը (աթար)՝ 11.1 տոկոս:
• Էներգիայի սպառման հիմնական ոլորտը հանդիսանում է տրանսպորտը, որի մասնաբաժինը 2018թ. կազմել է 33.3 տոկոս էներգետիկ նպատակով վերջնական սպառման ծավալների նկատմամբ: Հաջորդ խոշոր սպառողը տնային տնտեսություններն են, որոնց մասնաբաժինը 2018թ. կազմել է 33.1 տոկոս:

Էներգետիկ հաշվեկշիռը երկրում էներգախնայողության և վերականգնվող էներգիայի ցուցանիշների գնահատման, փաստագրման և մոնիտորինգի արժեքավոր միջոց է:

Վիճակագրական տվյալների հավաքագրումը, մշակումը և էներգետիկ հաշվեկշռի կազմումն առաջին քայլերն են երկրի էներգետիկ իրավիճակի վերլուծության համար, ինչը հնարավորություն է տալիս գնահատել նախորդ միտումները և ձևավորել էներգետիկայի ոլորտի զարգացմանն ուղղված հետագա քաղաքականությունը: Էներգետիկ հաշվեկշռի տվյալները թույլ են տալիս գնահատել էներգաարդունավետության մակադակը տնտեսության տարբեր ճյուղերում և կենցաղային ոլորտում:

Հստակ և բազմակողմանի տեղեկատվության դերն անընդհատ աճում է և թույլ է տալիս չսահմանափակվել միայն որակական եզրակացություններով, այլ ստանալ էներգետիկ քաղաքականության քանակական գնահատականներ: